ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ - ΕΛΛΑΝΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ!
Μία σύντομη εισαγωγή στον τρόπο ζωή των Πυθαγορείων
Ο Πυθαγόρας, o σημαντικότερος σοφός της αρχαιότητας, δεν μας άφησε καμιά ιδιόχειρη παρακαταθήκη. Με απλά λόγια δεν έγραψε τίποτε. Το όνομά του είναι περιβεβλημένο με μια ομίχλη του θρύλου του, αποδεικνύοντας έτσι τη δύναμη και την παραγωγικότητα του έργου του. Η διδασκαλία του Πυθαγόρα που γινόταν στη Σχολή του , το Ομακοείον, στον Κρότωνα της Ιταλίας, περιείχε διάφορες βαθμίδες μύησης, στη διάρκεια των οποίων οι μαθητές του, με αυστηρή πειθαρχία και αφού έπαιρναν όρκο σιωπής, άκουγαν πίσω από παραπέτασμα τον Πυθαγόρα, χωρίς να τον βλέπουν, και ακολουθούσαν πιστά τις ρήσεις του δασκάλου τους, σαν θεϊκά δόγματα: «Αυτός έφα» (αυτός το είπε) μας μεταφέρεται ότι έλεγαν. Επίσης έδιναν τον μέγιστο ιερό όρκο στην Τετρακτύνα.
Ολόκληρη η διδασκαλία του διατηρήθηκε ζωντανή για αιώνες και ο Ιεροκλής, ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος του 5ου μ.Χ. αιώνα, διασώζει αυτά τα υπομνήματα, τα Πυθαγόρεια παραγγέλματα, τα Χρυσά του Έπη.
Είναι μία συλλογή 71 στίχων που πιθανόν να έχουν συντεθεί από τους νεοπυθαγόρειους, αντικατοπτρίζουν όμως ολόκληρη την ηθική διδασκαλία του Πυθαγόρα.
Το κείμενο είναι αξιοθαύμαστο και διατηρείται αναλλοίωτο στις ημέρες μας. Θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει σαν ένα «ευαγγέλιο», ακόμη και σύγχρονων πνευματιστών. Είναι ένα απόσταγμα της φιλοσοφίας των Πυθαγορείων με μεταφυσική διάσταση, που προτρέπει τον μύστη ως απώτερος σκοπός του εν ζωή να είναι το μέτρο και η Αρετή, ψυχή τε και σώματι, σε όλες τις εκφάνσεις του αγαθού. Και μετά θάνατον έρχεται η αθανασία της ψυχής.
Προσέξτε την «λεπτομέρεια». Δεν υπάρχουν ψυχές που δεν θα γνωρίσουν την αθανασία της ψυχής. Μπορεί να καθυστερήσει, μπορεί να αργήσει, αλλά θα έλθει. Όσο πιο πιστά τηρείς τις εντολές για ηθική και ενάρετη ζωή τόσο πιο γρήγορα θα έλθει και η αθανασία της ψυχής.
Τα Χρυσά Έπη του Πυθαγόρα, είναι 71 στίχοι όπως είπαμε, γραμμένοι σε δακτυλικό εξάμετρο, δηλαδή χρησιμοποιείται το ίδιο ποιητικό μέτρο που χρησιμοποιεί ο Όμηρος, καθώς και άλλοι φιλόσοφοι, όπως ο Εμπεδοκλής και ο Παρμενίδης. Παραθέτουν μία σύντομη εισαγωγή στον τρόπο ζωής των Πυθαγορείων. Είναι άγνωστο ποιος έγραψε τα Χρυσά Έπη. Σίγουρα είναι Πυθαγόρεια, αλλά δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι τα έγραψε ο ίδιος ο Πυθαγόρας, αφού γνωρίζομε, όπως είπαμε, ότι δεν άφησε κανένα γραπτό κείμενο. Απλά εντάσσονται στην παράδοση των Πυθαγορείων.
Αυτή τη θέση έχουν κρατήσει ο Ιάμβλιχος, ο Ιεροκλής, ο Πρόκλος και ο Σιμπλίκιος. Σύμφωνα με τον σχολιασμό του Ιεροκλέους, τα εν λόγω Έπη λέγονται "Χρυσά" για να επισημανθεί ότι “περιέχουν την τελειότατη στοιχειοθέτηση της φιλοσοφίας των Πυθαγορείων". Σύμφωνα με τον Ιεροκλή, ο χρυσός είναι μέταλλο καθαρότατο και ανώτερο από τα υπόλοιπα, διότι δεν οξειδώνεται, ενώ τα υπόλοιπα αλλοιώνονται, καθώς προσμειγνύονται με ξένα και γήινα συστατικά.
Το ποίημα το έχω χωρίσει σε δύο ενότητες. Η πρώτη, από τον 1ο στίχο έως και τον μισό 49ο στίχο, περιέχει απλές γνώμες και έχει χαρακτήρα προστακτικό. Η δεύτερη, από τον υπόλοιπο μισό 49ο στίχο έως τον 71ο και τελευταίο στίχο, περιέχει υποσχέσεις και υποδεικνύει τους έσχατους σκοπούς. Συνεπώς, σύμφωνα με τη δομή
του ποιήματος, μπορούμε να πούμε ότι μας λέει ότι αν κάνουμε αυτό που μας προτρέπει στο πρώτο μέρος, τότε θα έχουμε τα πλεονεκτήματα που μας υπόσχεται στο δεύτερο.
Το βασικό θέμα των Χρυσών Επών, είναι η βαθιά γνώση. Στην πρώτη ενότητα την συναντάμε σε επίπεδο ηθικό, ενώ στη δεύτερη σε επίπεδο μεταφυσικό. Όταν κάποιος κατορθώσει να αποκτήσει τη βαθιά γνώση, η ηθική και η μεταφυσική ενώνονται και γίνονται ένα. Αυτός είναι ο καρπός της φιλοσοφίας. Σύμφωνα με τους δύο τελευταίους στίχους, τον 70ο και τον 71ο, των Χρυσών Επών, ο άνθρωπος, αφού εγκαταλείψει το σώμα του, μεταβαίνει στον ελεύθερο αιθέρα, γίνεται αθάνατος, Θεός άμβροτος και δεν είναι πια θνητός βροτός.
Γιώργος Αθηναίος
Τους αθάνατους μεν πρώτα Θεούς [να τιμάς], όπως ο νόμος ορίζει,να τιμάς και να σέβεσαι τον όρκο.
Έπειτα, τους ένδοξους ήρωες, και τους καταχθόνιους να σέβεσαι δαίμονες(*) τα νόμιμα κάνοντας, και τους γονείς σου να τιμάς και τους εξ αγχιστείας συγγενείς, από τους άλλους δε, να κάνεις φίλο, στην αρετή όποιον είναι άριστος.
Της πραότητας να προτιμάς τα λόγια και τα έργα τα επωφελή, ούτε να εχθρεύεσαι τον φίλο σου λόγω μικρής αστοχίας, εφόσον μπορείς, διότι η δύναμη στην ανάγκη κοντά κατοικεί.
Ταῦτα μὲν οὕτως ἴσθι, κρατεῖν δ' εἰθίζεο τῶνδε· γαστρὸς μὲν πρώτιστα καὶ ὕπνου λαγνείης τε καὶ θυμοῦ. πρήξηις δ' αἰσχρόν ποτε μήτε μετ' ἄλλου μήτ' ἰδίηι· πάντων δὲ μάλιστ' αἰσχύνεο σαυτόν.
Αυτά μεν, έτσι να τα ξέρεις, να κυριαρχείς δε συνήθισε στα παρακάτω:
Στο στομάχι μεν πρώτιστα και στον ύπνο και στη λαγνεία και στο θυμό. Μην πράξεις δε κάτι αισχρό ποτέ ούτε με άλλον ούτε μόνος σου.
Απ’ όλους δε περισσότερο να ντρέπεσαι τον εαυτό σου.
Εἶτα δικαιοσύνην ἀσκεῖν ἔργω τε λόγω τε, μηδ' ἀλογίστως σαυτὸν ἔχειν περὶ μηδὲν ἔθιζε, ἀλλὰ γνῶθι μέν, ὡς θανέειν πέπρωται ἅπασιν, χρήματα δ' ἄλλοτε μὲν κτᾶσθαι φιλεῖ,ἄλλοτ' ὀλέσθαι.
Έπειτα την δικαιοσύνη να ασκείς και με έργα και με λόγια, να μην είσαι ασυλλόγιστος για ούτε ένα εθισμό, αλλά να γνωρίζεις μεν, ότι το να πεθάνουν είναι πεπρωμένο όλων, τα χρήματα δε, άλλοτε μεν να τ’ αποκτάς είναι αρεστό, άλλοτε να τα χάνεις.
Όσσα δὲ δαιμονίαισι τύχαις βροτοὶ ἄλγε' ἔχουσιν, ἣν ἂν μοῖραν ἔχηις, ταύτην φέρε μὴδ' ἀγανάκτει. ἰᾶσθαι δὲ πρέπει καθ' ὅσον δύνηι, ὧδε δὲ φράζευ· οὐ πάνυ τοῖς ἀγαθοῖς τούτων πολὺ μοῖρα δίδωσιν.
Από όσα δε από δαιμονιακή(**) τύχη οι θνητοί βάσανα έχουν, όποιο μερίδιο έχεις [από τα βάσανα], να το υποφέρεις χωρίς να αγανακτείς, να θεραπεύεις δε πρέπει [από τα βάσανα] όσα μπορείς, τούτο δε σκέψου:
Σε όλους στους αγαθούς από αυτά [τα βάσανα] μεγάλο μερίδιο δεν δίνουν [οι Θεοί]
Πολλά δε στους ανθρώπους λόγια και δειλά [ανάξια] και καλά
φτάνουν, για τα οποία ούτε να εκπλήσσεται, ούτε να τα απορρίπτει
να επιτρέπεις στον εαυτό σου.
Ψέματα δε αν για κάτι λέγεται, πράος να είσαι.
Ό,τι δε, θα σου πω, για όλα να το κάνεις:
Κανείς ούτε με λόγια να σε απατήσει [παραπλανήσει] ούτε με κάποιο έργο, για να πράξεις ή να πεις, ο,τιδήποτε δεν είναι καλύτερο για σένα.
Βουλεύου δὲ πρὸ ἔργου, ὅπως μὴ μωρὰ πέληται·
δειλοῦ τοι πράσσειν τε λέγειν τ' ἀνόητα πρὸς ἀνδρός.
ἀλλὰ τάδ' ἐκτελέειν, ἅ σε μὴ μετέπειτ' ἀνιήσει.
Πρᾶσσε δὲ μηδὲ ἓν ὧν μὴ ἐπίστασαι, ἀλλὰ διδάσκευ
ὅσσα χρεών, καὶ τερπνότατον βίον ὧδε διάξεις.
Να σκέπτεσαι δε πριν από κάθε έργο, για να μη κάνεις ανόητες πράξεις, δειλού ανθρώπου ίδιον είναι να κάνει και να λέει ανοησίες, αλλ’ αυτά να εκτελείς, τα οποία μετέπειτα δεν θα σε στεναχωρήσουν.
Να μην κάνεις τίποτε, από ‘κείνα που δεν γνωρίζεις, αλλά να διδάσκεσαι όσα υπολείπεσαι και ευχάριστη ζωή με αυτόν τον τρόπο θα περάσεις.
Οὐ δ' ὑγιείης τῆς περὶ σῶμ' ἀμέλειαν ἔχειν χρή,
ἀλλὰ ποτοῦ τε μέτρον καὶ σίτου γυμνασίων τε
ποιεῖσθαι. μέτρον δὲ λέγω τόδ', ὃ μή σ' ἀνιήσει.
Εἰθίζου δὲ δίαιταν ἔχειν καθάρειον ἄθρυπτον
καὶ πεφύλαξο τοιαῦτα ποιεῖν, ὁπόσα φθόνον ἴσχει.
μὴ δαπανᾶν παρὰ καιρὸν ὁποῖα καλῶν ἀδαήμων
μηδ' ἀνελεύθερος ἴσθι. μέτρον δ' ἐπὶ πᾶσιν ἄριστον.
πρᾶσσε δὲ ταῦθ', ἅ σε μὴ βλάψει, λόγισαι δὲ πρὸ ἔργου.
Ούτε, την υγεία για το σώμα σου να αμελείς πρέπει, αλλά, και ποτό με μέτρο και φαγητό και γυμναστική να κάνεις, ως μέτρο δε λέω εκείνο, το οποίο δεν θα σε στεναχωρήσει.
Συνήθιζε δε, να έχεις δίαιτα [διατροφή] καθαρή και λιτή και φυλάξου κάνοντας αυτά, από όσα φθόνο επισύρουν, μη δαπανώντας άκαιρα όποια από τα καλά, όπως οι αδαείς, ούτε να στερείσαι, γιατί το μέτρο σε όλα, είναι το άριστο [το καλύτερο].
Να κάνεις δε, αυτά τα οποία δεν θα σε βλάψουν, να σκέπτεσαι δε πριν πράξεις.
Μὴ δ' ὕπνον μαλακοῖσιν ἐπ' ὄμμασι προσδέξασθαι,
πρὶν τῶν ἡμερινῶν ἔργων τρὶς ἕκαστον ἐπελθεῖν·
«πῆ παρέβην; τί δ' ἔρεξα; τί μοι δέον οὐκ ἐτελέσθη;»
ἀρξάμενος δ' ἀπὸ πρώτου ἐπέξιθι καὶ μετέπειτα
δειλὰ μὲν ἐκπρήξας ἐπιπλήσσεο, χρηστὰ δὲ τέρπευ.
Ούτε δε ύπνο απαλό στα μάτια σου να επιτρέπεις, πριν τις ημερήσιες πράξεις τρεις φορές εξετάσεις:
«Που ξέφυγα; Τι δε έκανα; Τι από όσα μου έπρεπαν δεν έκανα;»
αρχίζοντας δε από το πρώτο να επεκτείνεσαι και στα μετέπειτα, για τα δειλά μεν που έπραξες να επιπλήττεσαι, για τα χρηστά να ευχαριστιέσαι.
Ταῦτα πόνει, ταῦτ' ἐκμελέτα, τούτων χρὴ ἐρᾶν σε·
ταῦτά σε τῆς θείης Ἀρετῆς εἰς ἴχνια θήσει
ναὶ μὰ τὸν ἁμετέραι ψυχᾶι παραδόντα τετρακτύν,
παγὰν ἀενάου φύσεως. ἀλλ' ἔρχευ ἐπ' ἔργον
θεοῖσιν ἐπευξάμενος τελέσαι.τούτων δὲ κρατήσας
Αλλά άρχισε το έργο σου από τους θεούς ενισχυόμενος, να το κάνεις.
Αυτά δε τηρώντας θεοῖσιν ἐπευξάμενος τελέσαι.
https://www.youtube.com/channel/UC-PnN267t69dLHsdgDdsUrw/videos
https://www.dropbox.com/s/pln8t496h3ro6ix/ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ-ΔΗΛΩΣΕΙΣ-ΕΣΥ-25-10-2015.pdf?dl=0
https://www.dropbox.com/s/vyaw1vtv3m8y11p/ΔΙΑΚHΡYΞΗ-ΕΣΥ-ΤΕΛΙΚΟ.pdf?dl=0
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου